Λεξιφιλία: Γιάννης Τσαρούχης: Ζωγράφισε την "Ελληνικότητα της Τέχνης"

Ο πολύ γνωστός σε όλους μας ζωγράφος και σκηνογράφος Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1910. Το διάστημα 1929-1935 φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, έχοντας καταξιωμένους καθηγητές, όπως τους Ιακωβίδη, Βικάτο και Παρθένη . Παράλληλα, τα τέσσερα τελευταία χρόνια της φοίτησής του είχε την τύχη να μαθητεύσει κοντά στον Φώτη Κόντογλου (λογοτέχνης και ζωγράφος), που τον εμύησε στη βυζαντινή ζωγραφική, ενώ μελέτησε τη λαϊκή αρχιτεκτονική κι ενδυμασία. Μαζί με τους Δημήτρη Πικιώνη (αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός), Φώτη Κόντογλου και Άγγελο Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής του για την ελληνικότητα της τέχνης. Την οποία και διακρίνουμε ξεκάθαρα στα έργα του.

Ελληνίς

Ναύτης

Μετά το τέλος των σπουδών του, επισκέφτηκε τη Κωνσταντινούπολη και αργότερα ταξίδεψε στο Παρίσι και στην Ιταλία, όπου ήρθε σ' επαφή με δημιουργίες της Αναγέννησης και του Εμπρεσιονισμού.

Το καφενείον "Νέον" τη νύχτα.

Ανακάλυψε το έργο του Θεόφιλου και γνώρισε καλλιτέχνες όπως τους Ματίς και Τζιακομέτι. Το 1938, δύο χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πραγματοποίησε την πρώτη ατομική του έκθεση στο κατάστημα Αλεξοπούλου, επί της οδού Νίκης στην Αθήνα, αποκομίζοντας εξαιρετικές κριτικές από τους τεχνοκριτικούς της εποχής. Κατά τη διάρκεια του πολέμου υπηρέτησε στο Μηχανικό.

Αγορά

Το 1947 πραγματοποίησε δύο ατομικές εκθέσεις με υδατογραφίες και θεατρικά προσχέδια. Το 1951 εξέθεσε σε Παρίσι και Λονδίνο και το 1953 υπέγραψε συμβόλαιο με τη Γκαλερί Ιόλας της Νέας Υόρκης. Το 1956 υπήρξε υποψήφιος για το Βραβείο Γκούγκενχαϊμ και ένα χρόνο μετά πήρε μέρος στη Μπιενάλε της Βενετίας, για να καταλήξει στο Παρίσι για εγκατάσταση το 1967.

Αξιωματικός Περιπόλου

Το 1982 άνοιξε το Μουσείο Γ. Τσαρούχη στο Μαρούσι στο σπίτι του, που ο ίδιος το μετέτρεψε, παραχωρώντας τη προσωπική συλλογή των έργων του. Παράλληλα, σήμερα στον ίδιο χώρο, λειτουργεί το Ίδρυμα Τσαρούχη με σκοπό τη διάδοση του έργου του.

Σημαντική υπήρξε κι η ενασχόληση του με τη σκηνογραφία. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο του θεάτρου το 1928 φιλοτεχνώντας τα σκηνικά και τα κουστούμια για τη "Πριγκίπισσα Μαλένα" του Μέτερλιγκ. Το 1934 με τη δουλειά του στην "Ερωφίλη" του Χορτάτζη σηματοδοτείται η έναρξη της συνεργασίας του με τον Κάρολο Κουν. Συνεργάστηκε με την Ντάλας Σίβικ Όπερα του Τέξας, τη Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Εθνικό Λαϊκό Θέατρο της Γαλλίας, το Τεάτρο Ολύμπικο της Βιτσέντζα.

Ο Έρωτας

Το 1977 ανέβασε ο ίδιος τις "Τρωάδες" του Ευριπίδη σε δική του νεοελληνική απόδοση με δική του διδασκαλία και σκηνογραφία. Ασχολήθηκε επίσης με την εικονογράφηση βιβλίων, τη μετάφραση και συγγραφή βιβλίων για τη τέχνη. Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε μετά από πολύχρονη παραμονή στο Παρίσι, το 1980 μέχρι το τέλος της ζωής του.

Άποψη

Υπήρξε ίσως ο πλέον διακεκριμένος εκπρόσωπος της εικαστικής γενιάς του '30, που προσπάθησε ιδιαίτερα να συγκεράσει τις επιταγές της "ελληνικότητας" με το ιδίωμα του "μοντερνισμού".

Πορτρέτο με Χάρτινα Άνθη

Ως ζωγράφος των παθών του σώματος ναρκοθέτησε τη μικροαστική αισθητική της δεκαετίας του '50. Αργότερα στράφηκε σε μια ζωγραφική πιο δυτικότροπη. Ο ίδιος πέραν του εικαστικού του έργου θα μείνει στην ιστορία ως ο κορυφαίος Έλληνας σκηνογράφος.
Στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκφράζεται κυρίως η χαρά και το θαύμα της ζωής. Προσπάθησε να ισορροπήσει τις μεγάλες παραδόσεις και να συλλάβει τις αιώνιες καλλιτεχνικές αξίες. Οι πίνακές του περικλείουν αφομοιωμένα πολλά λαϊκά και λαογραφικά στοιχεία ιδιαίτερα του λιμένος του Πειραιά. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους με διεθνή προβολή και ιδιαίτερα στη Γαλλία.

Οι Τέσσερις Εποχές

Παράλληλα όμως, εργάσθηκε και ως σκηνογράφος τόσο σε ελληνικά όσο και σε ξένα θέατρα με μεγάλη πάντα επιτυχία. Σ΄ αυτόν οφείλεται η καθιέρωση, σχεδόν σε όλες τις σκηνές του ελληνικού κινηματογράφου που γυρίστηκαν σε λαϊκά κέντρα, της παρουσίας του ναύτη είτε σε χορό είτε όχι, θεωρούμενη μάλιστα και απαραίτητη.
Πέθανε στην Αθήνα το 1989, σε ηλικία 79 ετών.