Συντακτικό Αρχαίων: Σύμπτυξη δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχές

             Ουσιαστικά πρόκειται για την αντίστροφη πορεία της ανάλυσης της μετοχής σε πρόταση. Δε συμπτύσσονται όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές, παρά μόνο αυτές στις οποίες υπάρχει αντίστοιχη μετοχή.

Γενικά, κατά τη σύμπτυξη μιας δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή ανεξαρτήτου είδους παρατηρούνται οι εξής μεταβολές:

α) Φεύγει ο σύνδεσμος εισαγωγής (αφού πλέον δεν έχουμε δευτερεύουσα πρόταση).

β) Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης μετατρέπεται σε μετοχή στον ίδιο χρόνο του ρήματος.

Εξαίρεση: α) Η οριστική παρατατικού και υπερσυντέλικου μετατρέπεται σε μετοχή ενεστώτα και παρακειμένου αντίστοιχα. β) Η τελική μετοχή μπαίνει πάντα σε χρόνο μέλλοντα, ανεξάρτητα από το χρόνο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης.

γ) Το υποκείμενο του ρήματος γίνεται υποκείμενο μετοχής.

Επειδή η επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι άλλοτε συνημμένη και άλλοτε απόλυτη θέλει ιδιαίτερη προσοχή η πτώση τόσο του υποκειμένου της όσο και της ίδιας.

Συγκεκριμένα διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:

α) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης είναι ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης, τότε η μετοχή μπαίνει σε ονομαστική πτώση.

β) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης αναφέρεται σε κάποιο όρο της πρότασης απ’ την οποία εξαρτάται, τότε η μετοχή μπαίνει στην ίδια πτώση με αυτόν.

γ) Αν το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης δεν έχει καμιά συντακτική σχέση με την πρόταση απ’ την οποία εξαρτάται, τότε η μετοχή μπαίνει σε πτώση:

1) Γενική: Αν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι προσωπικό (γενική απόλυτη μτχ.).

2) Αιτιατική: Αν το ρήμα της δευτερεύουσας είναι απρόσωπο (αιτιατική απόλυτη μτχ.).

Παραδείγματα:

1.       προῃρούμην γράφειν ἐκείνους οἳ ἐξηγοῦνται.   (δευτ.αναφορική πρόταση)

Προῃρούμην γράφειν  τοὺς ἐξηγουμένους. (επιθετική μτχ.)

2.      Ποτείδαιαν ἔχουσιν ἥ ἐστι ἐπὶ τῷ ᾿Ισθμῷ.  (δευτ.αναφορική πρόταση)

Ποτείδαιαν ἔχουσιν ἐπὶ τῷ ᾿Ισθμῷ οὖσαν.  (επιθετική μτχ.)

3.      ὁρῶ ὅτι τὰ πράγματα δυσκολίαν ἔχουσιν. (δευτ.ειδική πρόταση)

ὁρῶ τὰ πράγματα δυσκολίαν ἔχοντα. (κατηγορηματική μτχ.)

4.      ἐπεὶ ταῦτα εἶπεν, ἐπαύσατο. (δευτ. χρονική πρόταση)

Ταῦτα εἰπὼν ἐπαύσατο. (χρονική μτχ.)

5.      ὅταν τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθῇς,  ἕξεις παράδειγμα. (δευτ. χρονικοϋποθετική πρόταση)

Τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθεὶς ἕξεις παράδειγμα. (χρονικοϋποθετική μτχ.)

Άσκηση 1

Στις παρακάτω περιπτώσεις να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης  και να δικαιολογήσετε τη μετατροπή της σε μετοχή

1. ἐπεὶ πέπεικα ἐμαυτὸν, ἀνέστηκα.
Πεπεικὼς ἐμαυτὸν ἀνέστηκα. 

2. πέμπουσιν εἰς διδασκάλων ἵνα μάθωσι γράμματα.
Πέμπουσιν εἰς διδασκάλων μαθησομένους γράμματα. 

3. εἰ εὖ φέρεται ἡ γεωργία, ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι.
Εὖ φερομένης τῆς γεωργίας ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι. 

4. εἰ ἐλάμβανον ἐπιστάτην, πολὺ ἄν διήνεγκαν.
Λαμβάνοντες ἐπιστάτην πολὺ ἄν διήνεγκαν. 

5. ἐὰν παραβῇ τις τοὺς νόμους, δώσει δίκην.
Παραβὰς τις τοὺς νόμους δώσει δίκην. 

6. ἐὰν τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλῶσι, τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι.
Τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι. 

7. εἰ νικῴης μὲν, οὐκ ἂν θαυμάζοιο.
Νικῶν μὲν οὐκ ἂν θαυμάζοιο. 

8. εἰ μὲν εἶεν χρηστοὶ, ἐτίμων.
Χρηστοὺς μὲν ὄντας ἐτίμων. 

9. εἰ καὶ ἔστι δημοκρατία, οὐκ ἔστι παρρησία.
Δημοκρατίας οὔσης οὐκ ἔστι παρρησία. 

10. καὶ εἰ λάβοιεν οἱ ἀθληταὶ δὶς τοσαύτην ρώμην, οὐδὲν ἂν πλέον γένοιτο τοῖς ἄλλοις.
Τῶν ἀθλητῶν δὶς τοσαύτην ρώμην λαβόντων οὐδὲν ἂν πλέον γένοιτο τοῖς ἄλλοις.

Άσκηση 2

Στις παρακάτω περιπτώσεις να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης  και να τις συμπτύξετε στις αντίστοιχες μετοχές τους.

 

Ἐσηγγέλθη αὐτοῖς ὡς εἴη Ἀπόλλωνος ἔξω τῆς πόλεως ἑορτή.
Ἀπέχεσθε τῶν ἀλλοτρίων, ἵνα ἀσφαλέστερον τοὺς οἴκους τοὺς ὑμετέρους κεκτῆσθε.
Μὴ θορυβήσητε, ὦ ἄνδρες, μηδ΄ εἰ προκατεγνώκατε ἐμοῦ.
Ὅτε ἐπαιδεύετο, πάντων κράτιστος ἐνομίζετο.
Ἄν τι ἔχῃς, πειράσθω καὶ ἐμοὶ μεταδιδόναι.
Ἐχαλέπηναν, ὅτι αἲσθοιντο τοὺς πολεμὶους ἰόντας.
Τοῖς πρυτάνεσιν ἔδωκε χρήματα, ἵνα αὐτὸν προσάγοιεν ἐνθάδε.
Ἀθηναῖοι ἐνόμισαν λελύσθαι τὰς σπονδάς, διότι εἰς χεῖρας ἦλθον.
Κύνας τρέφομεν, ἵνα φυλάττωσιν τὰς οικίας.
Εἰ τοῦτο λέγετε, ἁμαρτάνετε