Παρασκευή 31 Αυγούστου 2012

Παλιές φωτογραφίες της Κρήτης- Πολύτιμη Παρακαταθήκη

Εξαιρετικές φωτογραφίες που ανασταίνουν το παρελθόν της Κρήτης. Παρακαταθήκη σε όλους εμάς που δε γνωρίσαμε την παλιά Κρήτη, παρά μόνο μέσα από τις διηγήσεις των παλιότερων και αυτές αποσπασματικές. Ευτυχώς που το νησί μας υπήρξε πόλος έλξης για πολλούς φωτογράφους των αρχών του περασμένου αιώνα, οι οποίοι έκλεισαν μέσα στο φακό τους κομμάτια από την ιστορία, την καθημερινότητα, την απλοϊκότητα των Κρητικών και κυρίως κατάφεραν να συλλάβουν το χαμόγελο των ανθρώπων του μόχθου και της λεβεντιάς. Όσο δε για τις πόλεις και τα χωριά, οι εικόνες μιλούν από μόνες τους. Σημάδια περασμένων πολιτισμών και λαών που σμιλεύτηκαν με την ιστορία του νησιού, τη σμίλεψαν και οι ίδιοι, που ανακατεύτηκαν με το κρητικό χώμα και έδωσαν ένα περίτεχνο παζλ ιστορίας και καθημερινότητας. 

Ο Fred Boissonnas
Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι του μεγάλου φωτογράφου Fred Boissonnas που επισκέφτηκε την Κρήτη στις αρχές που περασμένου αιώνα. Ο Φρεντερίκ Μπουασονά (Γενεύη 1858- 1946) ήταν Γαλλοελβετός φωτογράφος, ιδιαίτερα γνωστός για την φωτογραφική τεχνική του αλλά και την εκτεταμένη φωτογράφιση του ελληνικού χώρου επί τριάντα περίπου έτη, μαζί με τον συνοδοιπόρο του Ντανιέλ Μπο-Μποβί, πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης. Το έργο του, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον στην Ελλάδα, θεωρείται εν γένει «πρωτοποριακό αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη της ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα».  
Μετά από έναν αιώνα, ο Fred Boissonnas "επέστρεψε" στην Κρήτη, στην Ελούντα, με την έκθεση «Fred Boissonnas, Εικόνες της Ελλάδας - Συλλογή Ριζαρείου Ιδρύματος». Την εκδήλωση διοργάνωσε η «Βιβλιοθήκη Μανώλης Φουντουλάκης» σε συνεργασία με το Ριζάρειο Ίδρυμα και την Ελβετική Πρεσβεία στην Αθήνα. Δυστυχώς, η έκθεση έχει λάβει τέλος.

Χανιά 1911 - Το φρούριο του Φιρκά

Χανιά 1911 - Η Πύλη και τα Νεώρια

Χανιά 1911

Χανιά 1911 - Βενετσιάνικη πόρτα

Χανιά 1911 - Πλατεία Μαυροβουνίου

Μουρνιές 1911 - Το σπίτι του Ελευθέριου Βενιζέλου

Σφακιά 1911

Λάκκοι 1911 - Οικογένεια Μάντακα

Ηράκλειο 1911 - Λεωφόρος Καλοκαιρινού

Ηράκλειο 1911 - Λεωφόρος Καλοκαιρινού

Ηράκλειο 1911 - Λιμάνι

Ηράκλειο 1911 - Κρήνη Μοροζίνι (Λιοντάρια)

Ιεράπετρα 1911

Άγιος Νικόλαος 1911

Καφενείο (κάπου στην Κρήτη) 1913

Αυλή σπιτιού 1911

Σπιναλόγκα 1918

Σπιναλόγκα 1918

Ομαλός 1911

Εσωτερικό σπιτιού 1911

Κρήτη 1911

Κρήτη 1911 - Αδελφοί Μάντακα

Λάκκοι 1911 - Εσωτερικό σπιτιού

Πρέβελη 1911 - Μάζεμα ελιάς

Μύλος στη Μαρώνεια Σητείας

Ρέθυμνο 1911 

Η φωτογραφία της ημέρας



 
Δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Φραγίσκου στο Ρέθυμνο, βρίσκεται η είσοδος ενός τούρκικου δημοτικού σχολείου, το οποίο ακόμα και σήμερα λειτουργεί ως ελληνικό δημοτικό σχολείο.  Η είσοδός του με τις δύο καμάρες - πανομοιότυπη με την είσοδο της Φορτέτζας- είναι περίτεχνα διακοσμημένη με ανάγλυφα σχέδια αμπελιών, λιονταριών, τζαμιών κι ένα μισοφέγγαρο, ενώ στις βάσεις των παραστάδων σώζονται δυο κατεστραμμένα ανάγλυφα λιοντάρια.
Η άλλη πόρτα του σχολείου (στη δυτική πλευρά) έχει μία επιγραφή, που επιβεβαιώνει ότι ένα σχολείο θηλέων ιδρύθηκε στον ίδιο χώρο το 1795/6. Στο βόρειο άκρο της σχολικής αυλής υπάρχει ένας τουρκικός τάφος ήρωα της μάχης του Ρεθύμνου σε πολύ καλή κατάσταση. Από την αυλή του σχολείου φαίνεται το Τζαμί του Νερατζέ και ο μιναρές του. 
Το κτήριο που υπάρχει σήμερα κατασκευάστηκε το 1890 και αντικατέστησε το παλιότερο.  
 
Τι κρίμα, όμως, μία τόσο όμορφη και περίτεχνα δουλεμένη είσοδος να περιτριγυρίζεται από συνθήματα και μουτζούρες στους πλαϊνούς τοίχους, που εκ πρώτης όψεως δεν έχουν να δηλώσουν τίποτα, παρά μόνο την έλλειψη αισθητικής αυτών που τα έγραψαν...
Λίγος παραπάνω σεβασμός στην ιστορία και τα μνημεία της δεν έβλαψε κανένα, αντίθετα μας ωφέλησε όλους μας.
 
 http://4.bp.blogspot.com/_oJ58mNEwghU/TDf55vPg7iI/AAAAAAAAE4M/TFrxzyam-lg/s1600/DSC_6195.jpg

Ο παλιός φάρος του Ηρακλείου

 
 
Ο φάρος του Ηρακλείου ήταν ένα από τα σημαντικά μνημεία της πόλης μας που δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει. Η ιστορία του είναι εντυπωσιακή.
Στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το ενετικό κάστρο του Κούλε, πιστεύεται  οτι υπήρχε πύργος, κατά τη Β' Βυζαντινή περίοδο, που φρουρούσε την είσοδο του λιμανιού. Στην κορυφή του πύργου, είναι πολύ πιθανόν, ήδη απο τότε να λειτουργούσε φάρος ανοικτής φλόγας (φρυκτωρία), είτε μόνιμα, είτε περιστασιακά.

Σχέδιο της οχύρωσης του Χάνδακα, με τον πύργο στο σημείο που αργότερα κατασκευάστηκε
το Ενετικό κάστρο του Κούλε. (Χρυσούλα Τζομπανάκη - Χάνδακας - Η Πόλη και τα Τείχη)
 
Σε έγγραφο του 1303 στην Βενετία, αναφέρονται οι σημαντικές ζημιές του Βυζαντινού πύργου, από τον καταστροφικό σεισμό του ίδιου έτους,  ενώ διάφοροι περιηγητές της ενετικής περιόδου, απέδωσαν σε σκίτσα την εικόνα του λιμανιού με το νέο κάστρο στη θάλασσα και τον φάρο του, που φέρεται να ολοκληρώθηκε ως τα μέσα του 16ου αιώνα. 

 Φανταστική απεικόνιση του Χάνδακα των Braun και Hogenberg του 1598. 
 
   Κατά την αραβική κατοχή του 1830-1840, ο Φάρος του λιμανιού ανακαινίστηκε και λειτούργησε με νέο φως.  Το 1864, η κυριότητα του Φάρου, πέρασε στη δικαιοδοσία της Γαλλικής Εταιρείας Οθωμανικών Φάρων, και ο φωτισμός του εκσυγχρονίζεται και πάλι. Το 1913, με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, πέρασε στη δικαιοδοσία της Ελληνικής Υπηρεσίας Φάρων και το 1930 ανακαινίστηκε με οικτρά αποτελέσματα ως προς την αισθητική του, αφού προστέθηκαν τσιμεντένιες ενισχύσεις που αλλοίωσαν την όψη του.    

 Ο Φάρος του Ηρακλείου κατα τη δεκαετία του '50.
 Διακρίνονται οι τσιμεντένιες ενισχύσεις. 
 
   Κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, ο Φάρος καταστράφηκε. Με τη λήξη του πολέμου ανακαινίστηκε και λειτούργησε ξανά, μέχρι το 1960, όταν με την επέμβαση της αρχαιολογίας, ο Φάρος του Ηρακλείου ανακαινίστηκε και αφαιρέθηκαν τα τσιμεντένια φαντώματα. 

  Ο Φάρος, κατα τη δεκαετία του '50.

Σήμερα, ο Φάρος του Κούλε, είναι  σβηστός, αφού πλέον το φανάρι έχει μετατοπιστεί στη νέα είσοδο του λιμανιού.

Πηγή: kritinautiglia.webnode.com

Γδόχια: Ένα αρχοντικό χωριό με ιδιαίτερη ομορφιά

 
 
 Αρχοντικό χωριό, χτισμένο σε συνοικισμούς, 22χλμ. από την Ιεράπετρα σε  υψόμετρο 225μ., δίπλα στον επαρχιακό δρόμο Ιεράπετρας - Βιάννου. Περιβάλλεται από ένα υπέροχο πράσινο, κατάφυτο από ελιές τοπίο, με απεριόριστη θέα στο Λυβικό πέλαγος.
 Μισοεγκαταλειμένο χωριό, με παλιά πετρόχτιστα σπίτια, με λαξευμένες “πορτοστασιές” και οικόσημα με τον Χριστιανικό σταυρό, που μαρτυρούν την παλιά αίγλη και ιστορία του.
Ο Γδοχιανός συγγραφέας Γιάννης Δημητρομανωλάκης γράφει: “Τα Γδόχια πήγαν να φυτρώσουν κατάφατσα στην παραλία του Λυβικού πελάγους. Άλλο που δεν ήθελαν οι πειρατές που σαν διαβολικά φαντάσματα, ξεφύτρωναν μέσα στη νύχτα να σκοτώσουν και να αρπάξουν. Μέσα στο αίμα βουτηγμένη η ιστορία του χωριού, γιατί εδέχετο συχνά τις επιδρομές των Μπαρμπαρίνων πειρατών. Από τις καταστροφές πήρε το όνομα Γδόχια. Από τη λέξη “γδύνω”, “πυρπολώ”, “λεηλατώ”.”
http://www.gdohia.eu/photos/201002/1156160876.jpg
Το Δημοτικό Σχολείο των Γδοχίων.
Το όνομα του χωριού πάντως, κατά άλλη εκδοχή, πιθανόν να είναι αρχαϊκό ("Εκδόχια") που διασώθηκε, όπως και τόσα άλλα, τυπικά και φθογγικά αλώβητο. Το αντίστοιχο ρήμα είναι το "εκδέχομαι" και η ερμηνεία του στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ότι λόγω της θέσης του, το χωριό "εκδέχεται τα  καιρικά φαινόμενα". 
Η πορεία στο χρόνο των Γδοχίων έχει να επιδείξει τεκμήρια αγώνων, θυσιών, ολοκαυτωμάτων. Δεν ήταν μόνο έκθετα στους πειρατές, αλλά επειδή βρίσκονται στο φυσικό νότιο πέρασμα από τα Βιαννίτικα στα Γεραπετρίτικα, γνώρισαν τις ορδές των βαρβάρων κατακτητών που τα έκαιγαν και τα λεηλατούσαν μαζί με τα άλλα Συμιανά, όπως λέγονται, χωριά της Ιεράπετρας. 
Άποψη της περιοχής
  Τα Γδόχια πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Η εισβολή των Ναζί στο χωριό και οι εκτελέσεις έγιναν στις 15 Σεπτεμβρίου του 1943. Ο τελικός απολογισμός της επιχείρησης των Γερμανών στα Γδόχια ανέρχεται σε 42 εκτελεσθέντες, μεταξύ των οποίων 4 από την Κάτω Σύμη και 1 από το Συκολόγο. Επίσης εκτελέστηκαν στην Άνω και Κάτω Σύμη ακόμη 6 κάτοικοι Γδοχίων. Το 1984 πυρκαγιά προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στις καλλιέργειες, ενώ και η πρόσφατη πυρκαγία στην περιοχή προξένησε μεγάλες καταστροφές.
http://www.gdohia.eu/photos/201002/1156160620.jpg
Η πληθώρα των μαθητών μαρτυρεί την αίγλη που γνώρισε το χωριό
Οι συνοικίες των Γδοχίων είναι χτισμένες σε απόσταση η μία από την άλλη. Τα κάτω Γδόχια ή Πιτροπιανά από τους Επιτροπάκηδες που κατοικούσαν εκεί, τα Πενκιανά ή Γρυσμπολιανά από τους Γρυσμπολάκηδες, τα Δημητρομανωλιανά από τους Δημητρομανωλάκηδες, τα Δασκαλιανά από τους Δασκαλάκηδες, και τα Παπαδιανά από τους Παπαδάκηδες. Καθένας από τους τρεις συνοικισμούς έχει και το ναό του. Στα Δασκαλιανά, ο ναός (του 19ου αιώνα) είναι διμάρτυρος, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στον Άγιο Δημήτριο, στα Παπαδιανά ο Άγιος Γεώργιος, που χτίστηκε από ιδιώτη μητέρα της οποίας το παιδί σώθηκε από θαύμα από τις εκτελέσεις του 1943.  Το θαύμα αποδόθηκε στον Άγιο, καθώς η μητέρα του νεαρού, που καταγόταν από την Κάτω Σύμη, είχε δει όραμα τον Άγιο Γεώργιο καβαλάρη να σκεπάζει το παιδί της. Τέλος, στα Κάτω Γδόχια βρίσκεται ο ναός των Αγίων Δέκα. Το έθιμο «φουνάρες» δηλ. το άναμμα φωτιών στα προαύλια των σπιτιών τη βραδιά της Ανάστασης είναι ίσως το σημαντικότερο του χωριού.
Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου
 Στο Δημοτικό διαμέρισμα ανήκει και ο Βάτος, με 19 κατοίκους το 2001, στον οποίο βρίσκεται ο διμάρτυρος ναός του Αγίου Παντελεήμονα και της Αγίας Πελαγίας. Διαθέτει μία μικρή παραλία, η οποία δεν είναι οργανωμένη, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, γεγονός που της δίνει μία υπεροχή.
Η παραλία στον Βάτο
 Σπουδαίοι λιθοξόοι οι Γδοχιανοί, ξακουστοί για την τέχνη τους, με πέτρες από τα πετροκοπιά του Κολλέητου, έχτισαν τα αρχοντικά όλης της περιοχής, την περίφημη γέφυρα του Μύρτους και τη θαυματουργή εκκλησία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας των Γδοχίων, που θεωρείται σπουδαίο εκκλησιαστικό μνημείο. Ιδιαίτερα τα  γλυπτά της Ευαγγελίστριας που χρονολογούνται από το 1894, αποτελούν μοναδικό δείγμα της τεχνικής των Γδοχιανών λιθοξόων.

Το καμπαναριό της Ευαγγελίστριας και οι Φύλακες - Δράκοντες

Η εικόνα της Ευαγγελίστριας με το θαυμάσιο γλυπτό της διάκοσμο

   
http://www.gdohia.eu/photos/201002/1159447373.jpg
Εγκατάλειψη από τον άνθρωπο...όχι από τη φύση

           
Το χωριό Γδόχια παρουσιάζει εξαιρετικό περιηγητικό ενδιαφέρον. Φυσικά τοπία, ωραίες παραλίες, γραφικά εκκλησάκια στους λόφους, ευρύχωρη πλατεία με φοίνικες, παγκάκια και ηρώο των πεσόντων αγωνιστών των εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων.  Οι μόνιμοι κάτοικοι των Γδοχίων μαζί με μερικές οικογένειες ξένων που αγόρασαν και αναπαλαίωσαν παλιά σπίτια αγωνίζονται για την ανάπτυξη του χωριού που σιγά, σιγά αποκτά τις απαραίτητες υποδομές. 
Πλούσιο χωριό σε ιστορία και πολιτισμό, με απέραντους ελαιώνες, ωραίο ήπιο κλίμα όλο το χρόνο, ελπίζει στο ξαναζωντάνεμα του. Τα παλιά αρχοντικά, μισογκρεμισμένα, πυρπολημένα από την κατοχή, ορθώνονται σαν γλυπτά. Ένας ζωγραφικός πίνακας με φόντο το καταγάλανο του Λυβικού. Διηγούνται την ακμή, την δόξα, την ιστορία των Γδοχίων και περιμένουν να ξανακατοικηθούν.
   
Πηγές: 
www.gdohia.eu
www.ierapetra.gr

Πέμπτη 30 Αυγούστου 2012

Το Κρητικό Μαχαίρι και η ιστορία του




Ένας ιστότοπος που ασχολείται με την Κρήτη και τον πολιτισμό της, δε θα μπορούσε να παραλείψει και μία αναφορά στο περίφημο κρητικό μαχαίρι και την ιστορία του. Επειδή, αυτό αποτέλεσε χαρακτηριστικό στοιχείο της πολεμικής ιδιοσυγκρασίας του Κρητικού. Βέβαια, σήμερα, έχει χάσει μεγάλο κομμάτι της ιστορικής του αξίας, επειδή -ας μου επιτραπεί η έκφραση- αποτελεί τις περισσότερες φορές ανούσιο δείγμα "αντριγιάς".  Το κρητικό μαχαίρι, όμως,  είχε άλλο ρόλο: υπήρξε απαραίτητο συμπλήρωμα της πολεμικής εξάρτησης του Κρητικού παλικαριού. Ήταν σύμβολο ελευθερίας και αντίστασης στον εχθρό. 

Η ιστορία του
Το τυπικό Κρητικό μαχαίρι με τη μορφή την οποία διατήρησε μέχρι την εποχή μας, γεννήθηκε κατά τα τέλη του 18ου αιώνα κι έχει σχήμα που θυμίζει "σαΐτα". Το χαρακτηριστικό του σχήμα υιοθετήθηκε μ' ενθουσιασμό από τους Κρητικούς και αντιστάθηκε στο πέρασμα του χρόνου.
Φωτιά, αμόνι, ατσάλι, σφυρί, πένσες με μακρύς βραχίονες και η δεξιοτεχνία του μαχαιροποιού είναι τα απαραίτητα στοιχεία για την κατασκευή του Κρητικού μαχαιριού. Η ατσάλινη λεπίδα του είναι γεροδεμένη κι έχει μία μόνο κόψη, ενώ η αντίθετη προς την κόψη πλευρά, η "ράχη" του μαχαιριού, είναι επίπεδη, ισχυροποιημένη προς τη βάση της και λεπταίνει σταδιακά όσο πλησιάζει προς την άκρη για να καταλήξει σε μία οξύτατη αιχμή.
Το σχήμα της λεπίδας είναι ευθύ, η πλευρά της κόψης λίγο πριν το τέλος της λεπίδας γίνεται έντονα κυρτή και καταλήγει στην αιχμή, η οποία έχει μια ελαφριά κλίση προς τα επάνω. Το μήκος της λεπίδας ποικίλει. Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα οι Κρητικοί μαχαιροποιοί κατασκεύαζαν υπερμεγέθη μαχαίρια, το μήκος των οποίων έφτανε μέχρι και τα 0,80 εκ. του μέτρου. Οι τεράστιες αυτές μαχαίρες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και ως σπάθες. 
Image

Η κατασκευαστική ιδιομορφία της αιχμής του Κρητικού μαχαιριού, έχει ως αποτέλεσμα να του προσδίνει μεγάλη διατρητική ικανότητα.
Η λαβή του Κρητικού μαχαιριού ονομάζεται "μανίκα". Το σχήμα της είναι ποικιλόμορφο. Τρεις όμως είναι οι επικρατέστεροι τύποι. Στον έναν το τελείωμα της λαβής θυμίζει ράμφος πουλιού, στον άλλον η λαβή έχει το τελείωμα που είχαν τα ναυτικά γιαταγάνια το 18ο και 19ο αιώνα και στον τρίτο, τον κλασικό Κρητικό τύπο, το τελείωμα της λαβής σχηματίζει ένα " V ". 
Τα κρητικά μαχαίρια με τη λαβή σε σχήμα V
 Αυτό το σχήμα " V " της λαβής είναι το πλέον διαδεδομένο κι εμφανίζεται μόνο στα Κρητικά μαχαίρια, χαρίζοντας τους τυπολογικά μια σχηματική μοναδικότητα, αφού σε κανέναν άλλον τόπο πάνω στον πλανήτη δεν κατασκευάζουν μαχαίρια με τέτοια λαβή.
Η ιδιόμορφη αυτή λαβή είναι κατασκευασμένη πάντοτε από ζωική ύλη, κέρατο ή κόκαλο, ενώ στα πολυτελέστερα από τα Κρητικά μαχαίρια είναι κατασκευασμένη από ελεφαντόδοντο. Όσες λαβές δεν είναι φιλοτεχνημένες από το πολύτιμο αυτό υλικό, είναι κατασκευασμένες από λευκό κόκαλο, προερχόμενο κυρίως από βοδινά πόδια, το οποίο οι μαχαιροποιοί και σήμερα ακόμη, βράζουν με νερό, στάχτη και ασβέστη για πέντε περίπου ώρες, ακριβώς όπως έκαναν και πριν δύο αιώνες, για ν' αποκτήσει μία λαμπερή λευκότητα κι ύστερα το λειαίνουν πριν το χρησιμοποιήσουν. 

Σπανιότερα όμως τα μαχαίρια είχαν σκουρόχρωμες λαβές, κατασκευασμένες από κέρατο. Τα πολυάριθμα κοπάδια αιγοπροβάτων της Κρήτης και τα γεροδεμένα κέρατα των βουβαλιών της, προσφέρουν ακόμη και σήμερα άφθονη την πρώτη ύλη για τις κεράτινες λαβές των μαχαιριών, ενώ σπανιότερα συναντώνται λαβές ακόμη και από τα κέρατα των αγριοκάτσικων του νησιού, περισσότερο γνωστών ως κρι - κρι.
Τα πλέον γερά και ανθεκτικά για λαβές κέρατα, είναι εκείνα του κριαριού και του τράγου. Από τα κριαρίσια προτιμούν τα "χρυσαφένια με νερά", ενώ τα βουβαλίσια κέρατα είναι περισσότερο στιλπνά και λαμπερά, αλλά υπόκεινται σε φθορά ταχύτερα απ' ότι τα τραγίσια κέρατα. Τα μαχαίρια με τις σκουρόχρωμες κεράτινες λαβές ονομάζονται "μαυρομάνικα". Κάθε ένα κόκαλο ή κέρατο αρκεί για μία μόνο λαβή.
Αργυρό Φουκάρι
Μεγάλη αισθητκή αξία παρουσιάζουν τα αργυρά "φουκάρια", οι θήκες των "ασημωτών" μαχαιριών. Τα αντικείμενα αυτά συγκεντρώνουν επάνω τους τη ξεχωριστή αρτιότητα της τέχνης των Κρητικών αργυροχόων, καθώς και την ιδιόμορφη καλλιτεχνική τους έκφραση, η οποία εκδηλώνεται έντονα και εκφραστικά πάνω στις κυλινδρικές επιφάνειες των αργυρών θηκών των μαχαιριών.

Πηγή
Νίκος Βασιλάτος, "Το Κρητικό Μαχαίρι", Κλασσικές Εκδόσεις 1993, ISBN 960-220-470-2