Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου 2013

Σύντομο Λεξικό Φιλοσοφικών Όρων




ΛΕΞΙΚΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

 Α

αγνωστικισμός =είναι αδύνατη η γνώση της ουσίας των πραγμάτων
αισθησιαρχία =γνωρίζουμε την πραγματικότητα μέσω των αισθήσεων
αισθητική =φιλοσοφικός κλάδος που ασχολείται με την τέχνη και το ωραίο
αισθητικισμός =βλέπει τον κόσμο ως αισθητικό φαινόμενο παραμερίζοντας κάθε άλλο στοιχείο, π.χ. το ωφελιμιστικό, το επιστημονικό, το θρησκευτικό κ.λ.π.
αιτιοκρατία =ο νόμος της αιτιότητας (κάθε φαινόμενο έχει και μιαν αιτία) διέπει όλα τα φαινόμενα, υλικά ή πνευματικά
ακαταληψία =αποχή από κάθε κρίση για τα πράγματα
ακτιβισμός =προέχει η πρακτική δράση κι όχι η πνευματική σκέψη
αλχημεία =προσπάθεια μεταβολής των κοινών μετάλλων σε ευγενή π.χ. σε χρυσό
αμοραλισμός =απορρίπτει τις ηθικές αξίες
αναρχισμός = αρνείται κάθε εξουσία θεωρώντας την αφύσικη
ανθρωπισμός =αποβλέπει στη διαμόρφωση του ιδανικού ανθρώπου
ανθρωποκεντρισμός =θεωρεί τον άνθρωπο ως κέντρο του κόσμου
ανθρωπολογισμός =η διαμόρφωση των μεταφυσικών ιδεών είναι προϊόν των φυσικών τάσεων και αναγκών των ανθρώπων π.χ. η ιδέα του θεού δεν είναι παρά η ιδανική μορφή του εαυτού τους
ανθρωπομορφισμός =αποδίδει ανθρώπινες ιδιότητες σε πράγματα ή θεούς
αντικειμενισμός =η πραγματικότητα είναι αυθύπαρκτη
αντινατουραλισμός =περιφρονεί τη φύση
αξίωμα =αυταπόδεικτη αλήθεια
αποκρυφισμός =πιστεύει σε μυστικές ή απόκρυφες δυνάμεις
απριορισμός =έμφυτες προεμπειρικές γνώσεις
ασκητισμός =περιφρονεί το σώμα που, ως ακάθαρτο, μολύνει την ψυχή
ατομισμός =προέχει το άτομο, γιατί το σύνολο δεν είναι παρά άθροισμα ατόμων
ατομοκρατία =ο κόσμος αποτελείται από άτομα, ελάχιστα σωματίδια ύλης
αυταρχία =η ανθρώπινη βούληση δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες

Β

βιταλισμός =εξηγεί το φαινόμενο της ζωής βάσει μιας βιολογικής δύναμης που ενυπάρχει σ' όλους τους οργανισμούς
βουδισμός =η ζωή, της οποίας βασικό χαρακτηριστικό είναι ο πόνος, μετά θάνατον ακολουθεί μιαν πορεία μετενσαρκώσεων
βουλησιοκρατία =ο κόσμος διέπεται από μιαν παγκόσμια βούληση που αποτελεί και την αρχή του κόσμου

Γ

 γίγνεσθαι =εκφράζει τη γένεση, τη μεταβολή και τη φθορά των όντων

Δ

δαιμόνιον =εσωτερική φωνή που απέτρεπε τον Σωκράτη από το κακό
δημιουργισμός =ο δημιουργός Θεός τοποθετεί την ψυχή στο κυοφορούμενο έμβρυο
διαλεκτική =η αλήθεια ενός θέματος προσεγγίζεται με τη διαλογική μέθοδο
διαλεκτικός υλισμός =η κοινωνική δομή της κοινωνίας μεταβάλλεται συνεχώς λόγω της υφιστάμενης ταξικής πάλης που έχει ως αποτέλεσμα την εκτόπιση του ασθενέστερου από τον ισχυρότερο (θέση-αντίθεση-σύνθεση)
διαρχία =διακρίνει τον κόσμο σε υλικό και πνευματικό
διαφωτισμός =ιδεολογικό κίνημα που εναντιώθηκε στο φεουδαρχικό κατεστημένο
διεθνισμός =πρεσβεύει τη συνεργασία μεταξύ των εθνών και των λαών
δογματισμός =η προσέγγιση της αλήθειας είναι εφικτή

Ε

εγκυκλοπαιδισμός =τάση για απόκτηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων γνώσεων
εγωμονισμός =απορρίπτει την ύπαρξη αντικειμενικού κόσμου και δέχεται την ύπαρξη του υποκειμένου μόνον και των παραστάσεών του
εθνικισμός =πιστεύει στην ανωτερότητα ενός έθνους ή λαού
εκλεκτικισμός =κοσμοθεωρία που συντίθεται με τη συρραφή διαφόρων φιλοσοφικών συστημάτων
έκσταση =η συναίσθηση ή ψευδαίσθηση ότι το άτομο αναχωρεί από τον αισθητό κόσμο και μεταβαίνει σε κάποιον άλλο
εμπειριοκριτικισμός =δέχεται το εμπειρικό στοιχείο, απορρίπτει όμως το μεταφυσικό ή απριορικό στοιχείο
εμπειρισμός =γνωρίζουμε τον κόσμο με τις αισθήσεις (εμπειρία)
εμφυτοκρατία =δέχεται την ύπαρξη εμφύτων (a priori) εννοιών και αρχών
ενθουσιασμός =συναισθηματική κατάσταση που βιώνει κανείς, όταν καταλαμβάνεται από ένα ιδανικό, μιαν ιδέα ή θεία έμπνευση
ενισμός =όλα τα όντα αποτελούνται από μία ουσία, από την ίδια ουσία
εννοιοκρατία =οι γενικές έννοιες είναι ανεξάρτητες και δεν αντιστοιχούν σε κάτι πραγματικό
ενορατισμός =η ενόραση είναι ο μοναδικός τρόπος γνώσης της πραγματικότητας
εντελέχεια =κάθε πράγμα έχει μέσα του τον σκοπό του
εξελικτισμός =τίποτε δεν μένει στάσιμο ή αμετάβλητο
επιστημονισμός =έγκυρη είναι μόνο η αλήθεια που αποδεικνύεται από τις εμπειρικές επιστήμες
επιστητό =ό,τι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο γνώσης
εποικοδόμημα =ο πνευματικός πολιτισμός (εποικοδόμημα) βασίζεται στην οικονομική πραγματικότητα (βάση)
ευδαιμονισμός =ύψιστος σκοπός της ζωής είναι η ευδαιμονία
 

Ζ

ζωροαστρισμός =εκφράζει τις αντιθέσεις του κόσμου και της ζωής (ανήφορος - κατήφορος, καλό - κακό)

Η

ηδονισμός =ύψιστο αγαθό είναι η αισθησιακή ηδονή
ηθικοκρατία =θεωρεί τις ηθικές ανώτερες απ' όλες τις άλλες αξίες

Θ

θεϊσμός = ο Θεός ως δημιουργός του κόσμου προνοεί γι' αυτόν και επεμβαίνει στην πορεία του
θεονομία =ο Θεός τοποθέτησε τον ηθικό νόμο στην ψυχή του ανθρώπου
θετικισμός =απορρίπτει ό,τι δεν υποπίπτει στις αισθήσεις (π.χ. ψυχή)

Ι

ιδεαλισμός =η ύπαρξη του εξωτερικού κόσμου εξαρτάται από μας
ιδεολογία =σύστημα αρχών και αντιλήψεων που ενστερνίζεται μια ομάδα ανθρώπων
ιρρασιοναλισμός =η γνώση αποτελεί προϊόν του άλογου στοιχείου (πίστης, ενστίκτου, ενόρασης κ.λ.π.)

Κ

κλασικισμός= τάση αναβίωσης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού
κοινωνιολογισμός =ερμηνεύει τα πολιτιστικά φαινόμενα με βάση την ταξική δομή της κοινωνίας
κομουνισμός =καθεστώς στο οποίο τα μέσα παραγωγής και τα αγαθά είναι κοινά
κομφορμισμός =κάθε άνθρωπος συμπεριφέρεται ή σκέπτεται όπως οι άλλοι
κοσμοπολιτισμός =όλοι οι άνθρωποι αποτελούν μέλη μιας ενιαίας ανθρωπότητας

Μ

μαγεία =δέχεται ότι υπάρχουν πνεύματα, καλά ή κακά, τα οποία μπορεί να επικαλεσθεί κάποιος προς όφελος (= λευκή μαγεία) ή ζημία (μαύρη μαγεία) του συνανθρώπου του
μακρόκοσμος =με τον όρο αυτόν δηλώνεται όλο το σύμπαν (άνθρωπος = μικρόκοσμος)
μανιχαϊσμός =δέχεται ότι στον κόσμο διεξάγεται ένας αδιάλειπτος αγώνας μεταξύ φωτός και σύμπαντος και μεταξύ καλού και κακού
μαξιμαλισμός =η επίτευξη σκοπού με χρήση βίας
μαρξισμός =η ιστορική αναγκαιότητα θα επιβάλει τον μετασχηματισμό των καπιταλιστικών κοινωνιών σε κομουνιστικές
μερισμός =χωρισμός ενός πράγματος στα μέρη από τα οποία συντίθεται
μεταφυσική =κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τα επέκεινα της φύσης (ψυχή, αθανασία ψυχής κ.λ.π.)
μετενσωμάτωση =η ψυχή μετά τον θάνατο του ανθρώπου εισέρχεται σε άλλα σώματα προγόνων ή ζώων μέχρι να εξαγνισθεί από τις αμαρτίες
μηδενισμός =αρνείται κάθε αξία
μικρόκοσμος=(βλέπε μακρόκοσμος)
μοιροκρατία =ο Θεός (η μοίρα) κατευθύνει τον κόσμο και τον άνθρωπο κατά τη βούλησή του
μονισμός =ο κόσμος προήλθε από μία και μόνη αρχή (π.χ. κατά το Θαλή ο κόσμος προήλθε από το ύδωρ)

Ν

νατουραλισμός =όλα τα φαινόμενα, υλικά και πνευματικά, διέπονται από τους ίδιους νόμους που ισχύουν στη φύση
νοησιαρχία =γνωρίζουμε τον κόσμο με τη νόηση κι όχι με τις αισθήσεις
νομιναλισμός =οι γενικές έννοιες δεν είναι οντότητες, αλλά απλά ονόματα
νομοτέλεια =όλα τα φαινόμενα υπόκεινται σε νόμους και τείνουν προς κάποιο σκοπό
ντεϊσμός =ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, αλλά δεν επεμβαίνει στην ακολουθούμενη πορεία του
ντετερμινισμός =τα φαινόμενα καθορίζονται ή περιορίζονται από εξωτερικούς παράγοντες (αιτίες)

Ο

οικονομισμός =ερμηνεύει τα φαινόμενα με βάση τον οικονομικό παράγοντα
ολοκρατία =το μερικό πρέπει να ερμηνεύεται από το όλο, γιατί αυτό προηγείται του μέρους
ορθολογισμός =γνωρίζουμε τον κόσμο με την νόηση κι όχι με τις αισθήσεις

Π

παμψυχισμός =όλα τα όντα έχουν ψυχή
πανβιταλισμός =όλα τα όντα έχουν ζωή (υλοζωισμός)
πανθεϊσμός =ο Θεός βρίσκεται μέσα στον κόσμο μας
παραδοσιοκρατία =οι πρώτες γνώσεις των ανθρώπων εμφυτεύθηκαν σ' αυτούς από τον θεό και μεταδίδονται κληρονομικά
πιθανοκρατία =δέχεται ότι δεν υπάρχει αλήθεια, αλλά πιθανότητα αλήθειας
πνευματισμός =δέχεται την ύπαρξη πνευμάτων και τη δυνατότητα επικοινωνίας μ' αυτά
πραγματισμός =θεωρεί αληθινό μόνο εκείνο που είναι χρήσιμο
προτυπισμός =ο κόσμος είναι η αντανάκλαση του Θεού, του αρχικού προτύπου
πυρρωνισμός =η γνώση της πραγματικότητας είναι ανέφικτη

Ρ

ρεαλισμός =δέχεται ότι υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα
ρομαντισμός =απορρίπτει τον ορθολογισμό δίνοντας έμφαση στο συναίσθημα, τη φαντασία και τη μυστικοπάθεια

Σ

σκεπτικισμός =αμφιβάλλει για τη δυνατότητα της γνώσης
σοσιαλισμός =ο άνθρωπος φθάνει στην κοινωνική ευημερία με τη αλληλεγγύη και τη συναδελφικότητα κι όχι με τον ατομισμό
σπιριτουαλισμός =δέχεται την ύπαρξη πνευματικών οντοτήτων τόσο στον αισθητό κόσμο όσο και πέραν αυτού
στρουκτουραλισμός =ερευνά τη σχέση των μερών μεταξύ τους και προς το σύνολο
συνειδισμός =δέχεται ότι υπάρχει μόνο η συνείδηση και το περιεχόμενό της , δεν δέχεται την ύπαρξη αντικειμενικού κόσμου
σχεσιοκρατία =μπορούμε να γνωρίσουμε τις σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων κι όχι τα ίδια τα πράγματα
σχετικισμός =δεν δέχεται τη μία και απόλυτη αλήθεια, αλλά την αλήθεια που σχετίζεται με μιαν εποχή, κοινωνία, περίσταση κ.λ.π.

Τ

τελειοκρατία =σκοπός του ανθρώπου είναι να φθάσει στην τελειότητα, στο υπέρτατο ιδανικό

  Υ

 υλισμός =δέχεται την ύπαρξη της αντικειμενικής πραγματικότητας που δομείται από την ύλη, δε δέχεται όμως την ύπαρξη πνευματικών οντοτήτων
υλοζωισμός=(βλέπε πανβιταλισμός)
υλομορφισμός =τα όντα αποτελούνται από ύλη και μορφή
υλοψυχισμός =(βλέπε πανψυχισμός)
υποκειμενισμός =δεν υπάρχει αντικειμενική, αλλά μόνο υποκειμενική αλήθεια

Φ

 φετιχισμός =στα πράγματα ενυπάρχει μια υπερφυσική ή μαγική δύναμη, η οποία αποτελεί αντικείμενο λατρείας
φιλοσοφισμός =θεωρεί τη φιλοσοφία αυτάρκη και τη σχέση της με τις επιστήμες εντελώς περιττή
φορμαλισμός =η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στη μορφή κι όχι στο περιεχόμενο
φουνταμενταλισμός ή φονταμενταλισμός =έντονη προσπάθεια για διατήρηση των παραδόσεων

Χ

χριστιανισμός =η εξ αποκαλύψεως θρησκεία της οποίας τα κηρύγματα ξεπερνούν τα όρια της ανθρώπινης σοφίας. Η προτροπή π.χ. "αγάπα τον εχθρό σου" δεν θα μπορούσε να βγει από ανθρώπινο στόμα αλλά μόνο από θεϊκά χείλη
 

Ω

 ωφελιμισμός =οι ανθρώπινες πράξεις πρέπει να αποβλέπουν στο ωφέλιμο ή στο πρακτικώς χρήσιμο
Πηγή: lyk-n-mesimvr.thess.sch.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου