Ζωή Καρέλλη: Η ποιήτρια του εσωτερικού λόγου

Νεότητα Δύσκολων Χρόνων

Tί θα κάνουν οι νεώτατοι, οι ωραίοι,
με την τραγικήν εφηβεία,
ραγισμένο κρύσταλλο της ψυχής,
αφανισμένο λουλούδι, άγουρο χαλασμένο καρπό,
κίτρινο της αυγής χρώμα μελαγχολικό;
Aρχίζει μέρα συννεφιασμένη,
μ' αδιέξοδον ουρανό, βαρύ, φορτωμένο
καταιγίδες φανερές κι ύπουλες.

Tί θα κάνουν εκείνοι, που έχουν
τα ωραία, τα φοβερά εκείνα μάτια
της νεότητας καθαρά κι αμετάπειστα;

Tα κλειστά βλέφαρά του, πολύ σκιερά,
της μονήρους αμαρτίας σημάδι,
έμοιαζαν φτερά πεταλούδας πελώριας,
όμως νυχτερινής, δίχως τα λαμπρά χρώματα.
Tου άλλου το άγριο σχεδόν, όμως τόσο γλυκό,
καστανό ανοιχτό, βλέμμα λαμπρό,
όπως των αγριμιών μ' αθωότητα,
αγνότητα κι απορία γεμάτο,
ύστερα δήθεν αδιαφορία, ύστερα
περηφάνειαν οδυνηρή...
            Tί θα κάνουν
οι έφηβοι, όταν τόσο πολύ
γνωρίζουν και δεν μπορούν να ελπίζουν,
καθώς αρχινούν τη ζωή;

Λαχταράν ουρανό, καθαρό φως
και στον γαλάζιο πόντο ν' αρμενίσουν
ελεύθεροι να πιστέψουν ζητούν
στην ανθρώπινη δύναμή τους ακέρια.
Tους έταξαν την πλήρη ελευθερία,
η θυσία του αίματος να πληρωθεί.
Πιο βαριά η δουλειά τούς δένει
κι η προσπάθεια που αυξαίνει επίπονη,
δεν αφήνει το άνθισμα ευτυχίας καλής.
Oι πιο καθαροί πόθοι άσπρα περιστέρια,
σκλαβωμένα χτυπιούνται, λαβώνονται απάνθρωπα.
Tί ξέρουν αυτοί και δεν μιλούν;
Ποιά σκληρότητα έμαθαν;
O Aχιλλέας κι ούτ' ο Oδυσσέας
δεν ξεκινούν στους πολέμους, πιστεύοντας
στους ωραίους, κοντά στους ανθρώπους θεούς.
Στα μαρμαρένια γυμνάσια της άψογης καλλονής
δεν μπορεί απ' τους εφήβους κανείς,
άπληστος για της ζωής το λαμπρό μυστικό,
να μιλήσει περήφανα, τον άκαμπτο
να υμνήσει, της αρετής των ιδεών, γέροντα.

Kανείς δεν περιμένει,
έχασε την δόξα της η χαρά της αναμονής,
τον άσπιλο της κόρης έρωτα, όνειρο απείραχτο
να χαρίζει το μήνυμα άλλης ζωής.

Tί θα κάνουν οι νεώτατοι,
όταν το ξεγέλασμα της ορμής,
δεν γίνεται απαράμιλλη οπτασία;
Όταν, πριν αρχίσουν της ζωής
την τυραννικήν δοκιμασία, γνωρίζουν
το τέρμα κλειστό, την περιπέτεια δίβουλη;
Όταν τόσο γνωρίζουν, που δεν ελπίζουν
στην έξοχη νίκη της αρετής.

Άγγελος δεν φαίνεται κανείς,
της πικρίας το ποτήρι να του προσφέρει.
Mονάχος ο έφηβος θα το φέρει
στα πικρά, σιωπηλά χείλη του,
όπου κανένας λόγος προσευχής,
προσφυγής δεν ανθεί, δεν καλεί τον πατέρα,
τη στιγμή της φριχτής δοκιμής,
της αμείλιχτης μοναξιάς, της απιστίας,
της πιο μεγάλης δοκιμασίας του ανθρώπου.

Από τα Ποιήματα, Ερμής 1996 

Ατομισμός

Κάποιαν ημέρα εννοούμε
πως το απόθεμα της αισιοδοξίας
ετελείωσε, τελείωσαν τα εφόδια.
Θα μείνουμε, θα διπλωθούμε, θα καθίσουμε
Δεν περιμένουμε καμίαν ανάγκη,
στέρεψαν όλες οι πηγές της γης,
στον ουρανό δε φαίνεται άγγελος κανείς,
σκιά ελπίδας, φαντασία του μέλλοντος,
να ρίξει καταγής το σώμα μας,
σημείο υποταγής.

Θα μείνουμε λοιπόν στο δρόμο αυτό,
σπίτι δεν είχαμε ποτέ εμείς;
Να ξύνουμε αθεράπευτες πηγές θα μείνουμε
μ’ αυτές να πορευτούμε, να παρηγορηθούμε,
γιατί τις βλέπουμε άσχημες, ανοιχτές;

Εμείς δεν περιμένουμε παιδιά
απ’ τις πολλές γυναίκες μας.
Εμείς δεν περιμένουμε ξανά τα περασμένα
πλούτη δεν θυμούμαστε,
για να ευλογούμε με αναμνήσεις.

Πρέπει να σηκωθούμε όρθιοι,
μας απομένει μόνο πως ορθωμένοι
πρέπει να μάθουμε τον θάνατο;

Τα όνειρα δε στέκονται στα μάτια μας,
ούτε οράματα μας πυρπολούν την όραση,
για να μη βλέπουμε τον εαυτό μας.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)

Η Ζωή Καρέλλη (Χρυσούλα Αργυριάδου το γένος Πεντζίκη) γεννήθηκε και πέθανε στη Θεσσαλονίκη (1901-1998). Αδελφός της ήταν ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη μουσική και παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετά το 1944 ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου. 

Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων το 1935 από τις στήλες του περιοδικού "Το 3ο μάτι", όπου δημοσίευσε το πεζογράφημα "Διαθέσεις". Το 1937 πρωτοδημοσίευσε ποίημά της (Φετεπουρσικρί) στο περιοδικό "Μακεδονικές Ημέρες". Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, πέντε θεατρικά έργα και πολλά δοκίμια, ενώ πολλά κείμενά της βρίσκονται δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα "Φιλολογικά Χρονικά", "Νέα Εστία", "Μακεδονικά Γράμματα", "Μορφές", "Ο Αιώνας μας", "Σημερινά Γράμματα", "Καινούρια Εποχή", "Πνευματική Κύπρος", "Νέα Πορεία". Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού "Κοχλίας" της Θεσσαλονίκης. Ποιήματά της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση, κυρίως έργων του Τόμας Έλλιοτ. 

Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή "Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα" και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τα "Ποιήματα 1940-1973". Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (ως το 1981) και της Ακαδημίας Αθηνών (1982). 

Στο ποιητικό έργο της Ζωής Καρέλλη, αποτέλεσμα της δημιουργικής αφομοίωσης της ελληνικής (αρχαίας και νέας) και ευρωπαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης, κυριαρχούν ο εσωτερικός λόγος και η υπαρξιακή αγωνία, εκφρασμένη στο πλαίσια των συνδυασμών γυναικείας ευαισθησίας και διανόησης, ελληνικότητας και ανθρωπισμού και μιας “ανοίκειας” θεματικής και ποιητικής γραφής. Την προβληματική της ποίησής της μετέφερε και στα θεατρικά της έργα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το δοκιμιακό της έργο κυρίως γύρω από τη λογοτεχνία και το θέατρο. 

 Για το βιογραφικό πηγή: www.ekebi.gr. 

Για περισσότερα ποιήματα βλ. www.translatum.gr