Αστεροσκοπείο Σκίνακα: Αστρονομικές παρατηρήσεις υψηλής ποιότητας

 Εκπληκτικές φωτογραφίες του διαστήματος από το Αστεροσκοπείο

 Ελεύθερη είσοδος την Κυριακή 23 Σεπτεμβρίου

 

 

Η Κυριακή 23 Σεπτεμβρίου, δηλαδή η ερχόμενη Κυριακή, είναι ημέρα ελεύθερης επίσκεψης του κοινού στο περίφημο ανά τον κόσμο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα. Σε μία προσπάθεια εξοικείωσης του κοινού με την επιστήμη και την τεχνολογία, το Αστεροσκοπείο Σκίνακα ανοίγει τις πύλες του, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες του να έχουν μια πρώτη γνωριμία με το Αστεροσκοπείο, να πληροφορηθούν για τα τελευταία επιτεύγματα στην Αστροφυσική και να παρατηρήσουν από το τηλεσκόπιο.

Το Αστεροσκοπείο Σκίνακα βρίσκεται στον Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 1750 μ. (Γεωγραφικό μήκος  24⁰ 53’ 57’’ Ανατολικά, Γεωγραφικό πλάτος  35⁰ 12’ 43’’ Βόρεια). Η απόστασή του από την πόλη του Ηρακλείου είναι 25 χλμ. σε ευθεία γραμμή, ενώ  οδικώς  απέχει 50 χλμ. Περίπου 20 χλμ. πριν φθάσει κάποιος στο Σκίνακα, συναντά την παραδοσιακή πόλη των Ανωγείων, γνωστή για το σημαντικό της  ρόλο στη νεώτερη ιστορία της Κρήτης. Βορειοδυτικά από το Αστεροσκοπείο, σε ευθεία απόσταση περίπου 6 χλμ., βρίσκεται το Ιδαίον Άνδρον, το διάσημο σπήλαιο όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, ανατράφηκε ο Δίας.

Το Νεφέλωμα της Ροζέτας

 Η ιδέα να αποτελέσει ο Σκίνακας τόπο αστρονομικής έρευνας ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1984 και άρχισε να υλοποιείται με τη διάνοιξη δρόμου προς την κορυφή του βουνού. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (τότε Ερευνητικό Κέντρο Κρήτης) και το Ινστιτούτο Max Planck Εξωγήινης Φυσικής της Γερμανίας συμφώνησαν να τοποθετήσουν και να λειτουργήσουν από κοινού ένα τηλεσκόπιο με έμφαση τόσο στη σύγχρονη εκπαίδευση των φοιτητών του Πανεπιστημίου στην Αστρονομία όσο και στην έρευνα εκτεταμένων ουράνιων αντικειμένων όπως οι κομήτες και τα αέρια νεφελώματα.

Αεροφωτογραφία της ευρύτερης περιοχής του Σκίνακα

 Η άφιξη του κομήτη του Halley, o οποίος επρόκειτο να γειτνιάσει και πάλι τη Γη, την άνοιξη του 1986, μετά από 76 χρόνια περιπλάνησης, έθετε και τον χρονικό ορίζοντα εγκατάστασης του τηλεσκοπίου, του οποίου το ευρύ οπτικό πεδίο και η υπερευαίσθητη ηλεκτρονική κάμερα το έκαναν ιδιαίτερα κατάλληλο για την παρατήρηση του κομήτη. 

 

Πράγματι μετά τη διάνοιξη δρόμου μέσα από το βραχώδες βουνό και την κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες κατασκευή του πρώτου, πετρόχτιστου Αστεροσκοπείου, εκατοντάδες επώνυμοι και ανώνυμοι πολίτες από όλη την Ελλάδα συνέρευσαν την άνοιξη του 1986 στον Σκίνακα για να συμμετάσχουν στα εγκαίνια και την παρατήρηση του κομήτη του Halley. Το 1988 ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του επίσης πετρόχτιστου ξενώνα που χρησίμευσε αμέσως  για  να στεγάσει το πρώτο σχολείο παρατηρησιακής αστροφυσικής στην Ελλάδα.

                

Η επιτυχημένη εγκατάσταση και λειτουργία του πρώτου, πλην όμως με 0.3μ διάμετρο κατόπτρου, μικρού τηλεσκοπίου επιβεβαίωσε και τις άριστες συνθήκες που προσφέρει η κορυφή Σκίνακα για αστρονομικές παρατηρήσεις υψηλής ποιότητας στην περιοχή της Μεσογείου. 

 

Γι' αυτό τα συνεργαζόμενα ιδρύματα αποφάσισαν την περαιτέρω ανάπτυξη του Αστεροσκοπείου με την εγκατάσταση μεγαλύτερου και πολύ σύγχρονου τηλεσκοπίου τύπου Ritchey Cretien με διάμετρο κατόπτρου 1,3μ. Το τηλεσκόπιο, το οποίο εγκαινιάστηκε το φθινόπωρο του 1995, τοποθετήθηκε σε μεταλλικό κτίριο ώστε να ελαχιστοποιούνται τοπικά φαινόμενα θερμικών αναταράξεων ( τύρβη). Το τηλεσκόπιο των 1,3μ αποτελεί ένα μεγάλο συλλέκτη φωτός κατασκευασμένο με υψηλές προδιαγραφές ευκρινούς και πιστής απεικόνισης ευρέως οπτικού πεδίου. 

 Οι ιδιότητες αυτές εξασφαλίζουν την άριστη φωτογράφιση και μελέτη εκτεταμένων ουράνιων αντικειμένων όπως γαλαξιών, σμηνών άστρων και γαλαξιών και αέριων νεφελωμάτων. Για την περαιτέρω βελτίωση της παρατήρησης εκτεταμένων αντικειμένων κατασκευάσθηκε Μειωτής Εστιακής Απόστασης, ο οποίος προσαρμοσμένος στο Τηλεσκόπιο σχεδόν διπλασιάζει το πεδίο παρατήρησης, προσφέροντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα φασματοσκοπίας.

 

Το έτος 2006, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Tuebingen, εγκαταστάθηκε στον Σκίνακα ένα τρίτο τηλεσκόπιο με το όνομα "Γανυμήδης", με διάμετρο κατόπτρου 0.6 μέτρα, το οποίο λειτουργεί με τηλεχειρισμό μέσω διαδικτύου και διαθέτει μεγάλο οπτικό πεδίο. 

  

Οι εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου Σκίνακα χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την εκπαίδευση των φοιτητών στην Αστρονομία. Μεγάλος αριθμός προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών αξιοποιεί τις ξεχωριστές δυνατότητες που προσφέρονται,  συμμετέχοντας ενεργά σε ερευνητικά προγράμματα που βασίζονται σε παρατηρήσεις από τον Σκίνακα. Πράγματι, σε όλα σχεδόν τα προαναφερθέντα ιδιαίτερου επιστημονικού ενδιαφέροντος προγράμματα συμμετείχαν ενεργά φοιτητές στη λήψη και ανάλυση των παρατηρήσεων. 

 Η ανάλυση των οπτικών δεδομένων - όπου σημαντικό ρόλο παίζει η επεξεργασία αστρονομικών εικόνων -  γίνεται στο εργαστήριο Αστροφυσικής στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης  σε πολυάριθμους Η/Υ,  οι οποίοι είναι στη διάθεση των φοιτητών και στους οποίους είναι εγκατεστημένα λογισμικά πακέτα επεξεργασίας αστρονομικών παρατηρήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις η ανάλυση των οπτικών δεδομένων  συνδυάζεται  με ανάλυση δεδομένων που ελήφθησαν από διαστημικά τηλεσκόπια.

                 

Αυτήν την Κυριακή, λοιπόν, όσοι το επιθυμούν μπορούν να το επισκεφτούν από τις 17:00-23:00. Οι επισκέπτες θα έχουν όπως πάντοτε τη δυνατότητα να ξεναγηθούν στις εγκαταστάσεις του Αστεροσκοπείου και να παρακολουθήσουν σχετική παρουσίαση, συνήθως έως τις 20:30. Κατόπιν, οι επισκέπτες μπορούν να παρατηρήσουν με το μάτι, μέσω του τηλεσκοπίου των 1.3 μέτρων, ένα ουράνιο αντικείμενο που θα είναι ορατό εκείνη την περίοδο. 

Λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στο υψόμετρο του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, οι επισκέπτες πρέπει να είναι κατάλληλα ενδεδυμένοι. Να ληφθεί υπόψη ότι το Αστεροσκοπείο είναι Ερευνητική - Επιστημονική εγκατάσταση. Δεν υπάρχουν χώροι υγιεινής, ικανός αριθμός καθισμάτων για μεγάλο αριθμό επισκεπτών, οι χώροι είναι περιορισμένοι και δεν προσφέρονται για μεγάλης διάρκειας παραμονή κοινού. Επισημαίνεται ότι σε ημέρες μεγάλης προσέλευσης η αναμονή για την παρατήρηση με το μάτι μπορεί να ξεπεράσει τη μία ώρα. Για αυτό η επίσκεψη με μικρά παιδιά, όπως και για άτομα με προβλήματα κινητικά, σε ημέρες μεγάλης προσέλευσης δε συστήνεται. 

Επίσης, λόγω της στενότητας του δρόμου προς το Αστεροσκοπείο που εμπεριέχει σοβαρό κίνδυνο ατυχήματος και του περιορισμένου χώρου στάθμευσης στο Αστεροσκοπείο, η επίσκεψη με λεωφορεία τις ημέρες ελεύθερης επίσκεψης του κοινού δεν είναι δυνατή. 

Για το φωτογραφικό υλικό μπορείτε να επισκεφτείτε το σύνδεσμο: 

 http://www.cup.gr/Files/files/chapters/SkinakasAlbumDeigma.pdf

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Αστεροσκοπείο Σκίνακα μπορείτε να επισκεφτείτε το σύνδεσμο: http://skinakas.physics.uoc.gr/