Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012

Συντακτικό: Υποκείμενο Μετοχής


Η μετοχή συμφωνεί κανονικά με το υποκείμενό της σε γένος, αριθμό και πτώση:
 Ὁ νόμος ἀπαγορεύων φαίνεται ||φαίνεται ότι το απαγορεύει ο νόμος 

Η επιθετική μετοχή, όταν είναι άναρθρη,  έχει ως υποκείμενό της τον όρο που η ίδια προσδιορίζει: 
ἐντεῦθεν ἐξελαύνει εἰς Πέλτας, πόλιν οἰκουμένην || από εκεί προελαύνει και φθάνει στις Πέλτες, πόλη κατοικούμενη (αναφ.: πόλη, η οποία κατοικούνταν).

Όταν είναι έναρθρη, το υποκείμενό της είναι το ίδιο το άρθρο της:  
τὴν μὲν οὖν γενομένην ναυμαχίαν αὐτοὶ κατὰ μόνας ἀπεωσάμεθα Κορινθίους || στη ναυμαχία που έγινε αποκρούσαμε μόνοι μας τους Κορίνθιους.

Η κατηγορηματική μετοχή άλλοτε  αναφέρεται  στο υποκείμενο και άλλοτε  στο αντικείμενο του ρήματος. Αν το υποκείμενό της δηλαδή συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος αντίστοιχα: 
ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα || άκουσε  ότι ο Κύρος βρισκόταν στην Κιλικία.

γνόντες οἱ Ἐπιδάμνιοι οὐδεμίαν σφίσιν ἀπὸ Κερκύρας τιμωρίαν οὖσαν  ||όταν οι Επιδάμνιοι κατάλαβαν ότι δεν είχαν να προσμένουν καμιά βοήθεια από την πλευρά της Κέρκυρας.

Οι επιρρηματικές μετοχές όλων των κατηγοριών κατατάσσονται σε δύο ευρύτερα είδη:

 (α) Εάν το υποκείμενο της μετοχής είναι οποιοσδήποτε πτωτικός όρος της πρότασης στην οποίαν αυτή ανήκει, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται συνημμένη, καθώς "συνάπτεται", συνδέεται συντακτικά με την πρόταση που προσδιορίζει. Συνήθως η συνημμένη επιρρηματική μετοχή αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο της πρότασης:   
 τῶν Χαλδαίων τινὲς λῃζόμενοι ζῶσιν || μερικοί από τους Χαλδαίους ζουν ληστεύοντας, από τη ληστεία [ή: μέσω της ληστείας].

 (β) Εάν όμως το υποκείμενο της επιρρηματικής μετοχής δεν ανήκει συντακτικά στην υπόλοιπη πρόταση και αποτελεί μαζί με τη μετοχή μια ιδιαίτερη συντακτική ενότητα, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται απόλυτη, καθώς είναι χωριστή, "αποδεσμευμένη" και ανεξάρτητη ως προς την σύνταξη από τους υπόλοιπους όρους της πρότασης, αποτελώντας ένα αυτόνομο διμελές "σύνταγμα". Ενώ όμως η απόλυτη μετοχή δεν αναφέρεται σε κάποιον επιμέρους όρο της υπόλοιπης πρότασης, αναφέρεται στην ολότητα αυτής της πρότασης προσδιορίζοντας και διευρύνοντας το νόημά της, πράγμα που αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι μπορεί κατά κανόνα να αναλυθεί (όπως άλλωστε και η συνημμένη επιρρηματική μετοχή) σε δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση.
Η απόλυτη μετοχή εκφέρεται στα ΑΕ συνήθως σε γενική πτώση (γενική απόλυτη): 
δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται || όταν πέσει η βαλανιδιά κόβει ο καθένας ξύλα.

Μπορεί να εκφέρεται και με αιτιατική πτώση ουδετέρου γένους και ενικού κυρίως αριθμού (αιτιατική απόλυτη), όταν πρόκειται για μετοχές απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων. Σε αυτή την περίπτωση το υποκείμενο είναι σε μορφή απαρεμφάτου, όπως συμβαίνει και με τα απρόσωπα:
Ἐξόν μοι ἴσον λαμβάνειν οὐκ ἐλάμβανον ||αν και είναι δυνατό σε εμένα να λάβω ίσο μερίδιο, δεν το έλαβα
 Οι πιο συνηθισμένες μετοχές σε αιτιατική απόλυτη είναι οι παρακάτω: 
ἄδηλον ὄν, ἀδύνατον ὄν, αἰσχρὸν ὄν, γεγραμμένον, δέον, δεῆσον, δίκαιον ὄν, δόξαν, δόξαντα, δυνατὸν ὄν, εἰρημένον, ἐξὸν, μέλον, μεταμέλον, μετὸν, οἷόν τε ὄν, παρασχὸν, παρὸν, πρέπον, προσῆκον, προσταχθὲν προστεταγμένον, ῥᾴδιον ὄν, τυχὸν, ὑπάρχον, χρεὼν 


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου